അജന്ത

കല്ലില്‍ വാര്‍ത്തൊരീക്കാവ്യങ്ങള്‍ നോക്കി
നില്പു ഞാനീയജന്ത തന്‍ മുന്നില്‍.

കാലചക്രങ്ങള്‍ ചെമ്മണ്ണു പാറും
പാതകളില്‍ പറന്നു പായുമ്പോള്‍

മണ്ണടിഞ്ഞ സംസ്കാരങ്ങള്‍ തേടി
മണ്ണൂമാന്തും ചരിത്രകാരന്മാര്‍

മാഞ്ഞു തീരാത്ത വര്‍ണ്ണശാബള്യം
തേഞ്ഞു പോകാത്ത ഭാവസാരള്യം

നോക്കി നിന്മുന്നില്‍കണ്ണിമയ്ക്കാതെ
കൈകള്‍ കൂപ്പുന്നറിയാതിവിടെ.


ശാന്തിമന്ത്രങ്ങള്‍ പാടുന്നു താഴെ
കാട്ടരുവിയിത്താഴ്‌വരയിങ്കല്‍.

ഭാവഗംഭീരന്‍ നോക്കി നില്ക്കുന്നു
മാമലയൊന്നു മേഘങ്ങള്‍ ചൂടി.


മണ്ണില്‍ മൂടി നൂറ്റാണ്ടുകള്‍ വീണ്ടും
വന്നുപോയി പതിനൊന്നിലേറെ.

ധ്യാനലീനമീമണ്ണിന്നടിയില്‍
താണു വാണൊരജന്താമുഖങ്ങള്‍

കണ്ടതാദ്യമായീമലയിങ്കല്‍
വന്നൊരജ്ഞാത സേനാനിയത്രേ.


മഞ്ഞുതുള്ളി തന്നാര്‍ദ്രതയോടെ
വിണ്ണിനുള്ള വിശുദ്ധതയോടെ

എത്രയോ നീണ്ട കാലഘട്ടങ്ങള്‍-
ക്കപ്പുറം ചൈത്രപൌര്‍ണ്ണമി രാവില്‍

ശാക്യരാജകുമാരനായ്, മന്നിന്‍
വേദനയൊപ്പിമാറ്റുവാനായി

വന്നു നീ സ്നേഹമാധുരി പോലെ
മഞ്ഞണിഞ്ഞ ഹിമാചലഭൂവില്‍.


എന്തു സൌമ്യതയാണീമുഖത്തില്‍
എന്തൊരാര്‍ദ്രതയീക്കണ്ണിണയില്‍ !

കല്ലിലെങ്ങിനെ നിങ്ങള്‍ പകര്‍ത്തി
കല്ലുളി കൊണ്ടുമാത്രമിബ്ഭാവം?


അര്‍ദ്ധ ചന്ദ്രാകൃതിയില്‍ വളഞ്ഞു
നില്പു മുന്നിലീയത്ഭുത ശില്പം.

കാലഘട്ടങ്ങള്‍ വാരി വിതറും
പൂഴിമണ്ണീല്‍ മറയാത്ത ശില്പം.


നിങ്ങള്‍ തന്‍ സര്‍ഗ്ഗശക്തിക്കു മുന്നില്‍
നിങ്ങള്‍ തന്‍ കലാസിദ്ധിക്കു മുന്നില്‍

അത്ഭുതാദരമീവഴിവക്കില്‍
നില്പു ഞാനീയജന്ത തന്‍ മുന്നില്‍.


Ajanta Caves

The first caves date back to the 2nd and 1st century BC and include caves 9 and 10, both of which are chaityas (prayer halls). Caves 8, 12, 13 and 15A are monas¬teries. These are the Hinayana monu¬ments. Then came another spurt of excavation with the carving out of caves 19 and 26 (both chaityas) and caves 1, 2, 16 and 17 (viharas). These are generally regarded as the Mahayana monuments.

The Mahajanaka mural in Cave 1 is the most detailed story. An important sculpture here is the large figure of the Preaching Buddha in the shrine room. This is the most magnificent cave in Ajanta, so if you want to save the best for the last then come here only after you have finished with the other 29 caves. Though Cave 4 is incomplete, like Cave 3 and Cave 5, it is still the largest vihara, supported by 28 pillars. Cave 6 is the only two-storey vihara in Ajanta. Cave 10 (2 BC), a chaitya, is said to be the first cave spotted by the British; look for the earliest surviving Buddha mural here. A famous painting, the Dying Princess, can be seen in the 5th century vihara, Cave 16.

Spend quality time in Cave 17 if the paintings and murals are your main interest. A famous image (on a pillar) is that of the sultry, dark-skinned princess putting on her make-up and admiring herself in a mirror while her attendants and a female dwarf look on. Ask the guide to shine a torch from the side so you can see her eyes and jewellery glow like pearls against the black background.

Cave 19 is the finest chaitya hall in Ajanta with elaborate sculptures. There is a lovely view of the river from this cave, which is believed to be the original entrance to the Ajanta complex. Cave 24 would have been the largest vihara if it had been completed. The incomplete Cave 26 has a reclining Parinirvana Buddha. The cave paintings are fragile, but the Japanese have promised help.

Entry fee Indians Rs 5, foreigners Rs 250 Timings 8.30 am-5.30 pm, Mondays closed Torch ticket Rs 5 Still camera Free Video Rs 25

Flash photography is strictly prohibited in the caves
By Jerry Pinto